Ο πόνος είναι ένα πολύ έντονο ή καταστροφικό σωματικό ερέθισμα, το οποίο προκαλεί μια δυσάρεστη αίσθηση στον άνθρωπο που τον βιώνει. Η αίσθηση του πόνου είναι υποκειμενική, γι’ αυτό και εκφράζεται διαφορετικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Επηρεάζεται από την κατάσταση του εγκεφάλου μέσα στον οποίο σχηματίζεται, καθώς από παράγοντες όπως η συνήθεια, η ψυχική κατάσταση, η χρήση ουσιών οι οποίοι επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και συμβάλλουν στην υποκειμενικότητα.

Ποια είναι η χρησιμότητα του πόνου;

Ο πόνος έχει προστατευτικό ρόλο σε κάθε ζωντανό οργανισμό. Ουσιαστικά λειτουργεί ως μια προειδοποίηση προκειμένου να φυλαχτεί από διάφορους κινδύνους, οι οποίες μπορεί να έχουν δυσάρεστες συνέπειες. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν αίσθηση του πόνου, καθώς μπορεί να μην λειτουργεί το κέντρο του πόνου στον εγκέφαλο ή γιατί μπορεί να βρίσκεται σε καταστολή από φάρμακα, τοπική αναισθησία κ.ά. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν βλάβες, γιατί δεν μπορούν να φυλαχτούν.

Η αίσθηση του πόνου προέρχεται από το δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των νεύρων, του νωτιαίου μυελού και του εγκεφάλου. Σε ολόκληρο το σώμα και ειδικά στο δέρμα και στα εσωτερικά όργανα υπάρχουν υποδοχείς πόνου. Όταν αυτοί οι υποδοχείς διεγείρονται λόγω πιθανής βλάβης, όπως ένα κόψιμο ή άλλος τραυματισμός, αμέσως εκπέμπουν ηλεκτρικά σήματα στον εγκέφαλο, προκαλώντας την αίσθηση του πόνου.

Μπορεί να διαχωριστεί ο πόνος;

Γενικά ο πόνος ανάλογα με την έντασή του διαβαθμίζεται σε αμβλύ, ήπιο και έντονο ή οξύ. Επίσης, ανάλογα με τη χρονική διάρκεια που έχει χαρακτηρίζεται ως παροδικός, περιστασιακός και χρόνιος. Η κατηγοριοποίηση του πόνου διευκολύνει τον ειδικό να κατανοήσει αυτό που περιγράφει και βιώνει ο άνθρωπος και να μπορέσει να συμβάλλει στην κατάλληλη αντιμετώπισή του.

Ως οξύς πόνος αναφέρεται η περίπτωση που υπάρχει αιφνίδια έναρξη και η αίσθηση είναι έντονη. Συνήθως είναι η συγκεκριμένη η αιτία που τον προκάλεσε, καθώς εμφανίζεται γύρω από τον τραυματισμένο ή πάσχοντα ιστό. Παράλληλα, μπορεί να επιφέρει και άλλα συνοδά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ταχύπνοια και αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Ως χρόνιος πόνος αναφέρεται η περίπτωση που η διάρκειά του είναι πάνω από τρεις μήνες με έξι μήνες και η έναρξη της εμφάνισής του δεν μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια. Ένας χρόνιος πόνος μπορεί να έχει επέλθει έπειτα από την επούλωση προηγούμενου τραύματος και να διαρκέσει χρόνια. Η έντασή του κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή. Αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου. Συχνοί χρόνιοι πόνοι είναι ο πονοκέφαλος, η οσφυαλγία-ισχιαλγία, ο πόνος στην πλάτη και στον αυχένα, ο πόνος από οστεοαρθρίτιδα και η ινομυαλγία.

Άλλες κατηγορίες του πόνου είναι:

• Ο αλγαισθητικός, ο οποίος αφορά την πιο συχνή μορφή και εμφανίζεται με την παρουσία κάποιου τραυματισμού ή φλεγμονής.
• Ο σπλαχνικός, ο οποίος οφείλεται σε τραυματισμούς ή βλάβες των εσωτερικών οργάνων και συνήθως περιγράφεται από το άτομο που τον βιώνει ως αίσθηση πίεσης, πόνου, κράμπας. Η ακριβής εντόπισή του συχνά είναι δύσκολο να γίνει και παράλληλα μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως ναυτία, εμετός, αλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος, τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Παρατηρείται σε περιπτώσεις όπως όταν υπάρχει πέτρα στη χολή, στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, στη σκωληκοειδίτιδα κ.ά.
• Ο σωματικός ο οποίος εντοπίζεται στους ιστούς του σώματος (δέρμα, μυς, αρθρώσεις, συνδετικοί ιστοί, οστά) και όχι στα εσωτερικά όργανα. Η εντόπισή του γενικά είναι εύκολη. Συνήθως είναι συνεχής και αρκετά ενοχλητικός στον άνθρωπο που τον βιώνει.
• Ο νευροπαθητικός ο οποίος οφείλεται σε βλάβη ή δυσλειτουργία κάποιου νεύρου του νευρικού συστήματος. Η βλάβη αυτή ουσιαστικά καταστρέφει τα νεύρα, με αποτέλεσμα να πυροδοτούνται λανθασμένα τα σήματα του πόνου. Ο πόνος αυτός δεν αντιστοιχεί σε κανένα τραυματισμό και η αίσθηση να δημιουργεί από πράγματα που δεν είναι επώδυνα, όπως ρούχα που έρχονται σε επαφή με το σώμα ή ο κρύος αέρας. Συνήθως περιγράφεται ως αίσθημα καύσου, πάγωμα, μούδιασμα, μυρμηγκιάσματα ή σαν να  «διαπερνάει» το σώμα ηλεκτρικό ρεύμα.

Ποια είναι η αντιμετώπιση του πόνου;

Για την κατάλληλη διαχείριση και αντιμετώπιση του πόνου, είναι απαραίτητη η σωστή αξιολόγηση και διάγνωση από τον ειδικό. Η εμπιστοσύνη και η καλή συνεργασία μεταξύ του ασθενή και του γιατρού οδηγεί σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Για την αντιμετώπιση και ανακούφιση από τα συμπτώματα του πόνου συστήνεται τόσο η φαρμακευτική όσο και η μη φαρμακευτική παρέμβαση. Φαρμακολογικά συνήθως χορηγούνται μη στεροειδή αντιφλεγμωνώδη φάρμακα και οπιοειδή. Ενώ σχετικά με τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις προτείνονται ο βελονισμός, η φυσιοθεραπεία, οι τεχνικές χαλάρωσης, η ψυχοθεραπεία.